تعزیه در دولت آباد شهرری

صدای فریاد «شمر» در فضا پیچیده و چکاچک شمشیرها موسیقی متن نبرد شمر با یاران امام حسین(ع) است. سکوت غمباری در میان جمعیت حاکم است و روضه مصور آقا امام حسین(ع)، اشک را مهمان چشمان تماشاچیان تعزیه کرده است.

 

اینجا دولت آباد است، محله‌ای قدیمی که در میان صد ویژگی خاصش، تعزیه معروف «خسرو شمر» یکی از المان های معنوی و مذهبی این محله محسوب می شود که آوازه اش نه تنها در ری بلکه در شهر تهران و حتی کشور پیچیده و در طول ایام ماه محرم تعداد بیشماری از اهالی مناطق و شهرهای دیگر مهمان حسینیه دوشهید می شوند تا هنرنمایی خسرو شمر و یارانش را به تماشا بنشینند.

«رمضان فرخ رو» که همه اهالی شهر او را به نام «خسرو شمر» می شناسند و کمتر کسی نام و نشان اصلی او را می داند، یکی از تعزیه خوان های معروف و به نام کشور است که سالهاست در عرصه هنر آیینی تعزیه فعالیت داشته و خانه پدری اش را به عنوان حسینیه، وقف امام حسین(ع) کرده است.

 

او تعزیه‌خوانی را از خاندان پدری اش به ارث برده و این هنر نسل به نسل به او رسیده است و او نیز میراث خود را به پسرش حاج اکبر و نوه‌هایش آموخته است. خسرو شمر برخلاف اسمش که خشونت را به تصویر می کشد، مرد مهربانی است که همیشه لبخند ضمیمه چهره اش هست.

فرخ رو با اشاره به دلیل ورودش به عرصه تعزیه خوانی می گوید: سالها پیش پیرزنی به نام «خاله حسنا»در محله ما، زندگی می کرد که هرسال روز عاشورا مراسم تعزیه خوانی را برای اهالی محل برپا می کرد او از 6 سالگی مرا برای تعزیه‌خوانی به هیئت خودش برد. من ابتدا به دلیل سن و سال کمی که داشتم رقیه‌خوانی و سکینه‌خوانی می‌کردم و به مرور زمان که بزرگتر شدم نقش‌های مختلف از جمله حضرت علی(ع)، امام حسین(ع)، حر، درویش و... را در تعزیه‌خوانی اجرا کردم اما 45 سال است که روز عاشورا فقط در نقش شمر ظاهر می‌شوم و نوکری اباعبدالله(ع) را می‌کنم.

عمو خسرو می افزاید: تعزیه‌خوان‌های خاله حسنا همه فوت کرده‌اند و من تنها بازمانده آن گروه هستم. از قدیمی‌های تعزیه‌خوانی، حاج محمد شفیعی، کربلایی اصغر، بابا مشهدی علی و بابا کربلایی اسدالله بودند که بابا کربلایی اسدالله حدود 50 سال پیش به رحمت خدا رفت؛ خاله حسنا هم 20 سال پیش فوت کرد و من از 22 سالگی مسئول هیئت دولت‌آباد شدم.

 

حسینیه دو شهید، یادگار شهدای تعزیه خوان است
«فرخ‌رو» یک پسر، 2 دختر و 4 نوه پسر دارد که هر 4 نوه او در اجرای تعزیه با او همراه هستند در طول سالهای گذشته بیش از 140 تعزیه خوان، فوت و فن این هنر آیینی را نزد او فرا گرفته اند. حسینیه عمو خسرو به نام؛ حسینیه دو شهید نامگذاری شده است.

او با اشاره به فلسفه این نام می گوید: در سالهای گذشته تعداد بسیاری از بچه های محله دولت آباد پیش من تعزیه یاد می گرفتند و پابه پای من تعزیه خوانی می کردند در دوران جنگ دو نفر از شاگردانم که در تعزیه خوانی استعداد خیلی خوبی داشتند، عازم جبهه شدند و در فاصله اندکی از همدیگر به شهادت رسیدند و نقش های تعزیه خود را به طور واقعی در میدان جنگ اجرا کردند. بعد از شهادت «محسن بهروزی» و «رضا نوبخت» حسینیه را به نام 2شهید نامگذاری کرده و خانه‌ام را وقف سیدالشهدا(ع) کرده‌ام و وقفنامه‌ای هم تنظیم کرده‌ام که در آن نوشته‌ام این ملک تا ظهور حضرت مهدی(عج) وقف حسینیه است تا به دست صاحبش فرزند فاطمه(س) برسد.

خسرو شمر می گوید: تعزیه برای من شغل و حرفه نیست بلکه ادای عشقم به اربابم حسین(ع) است. من 30سال پیش از خدمت در وزارت اقتصاد و دارایی بازنشسته شدم پدرم از کشاورزان بزرگ ری بود و ملکی هم در تهران دارد که آن را وقف کرده و درآمد حاصل از آن را برای حسینیه و اطعام عزاداران هزینه می‌کنم و در طول این سالها هیچ چشمداشتی از کسی نداشته ام و با اینکه امسال 72 ساله می شوم اما در میدان تعزیه همچنان چابک و پرانرژی هستم وپدرم حاج ماشاءالله فرخ‌رو، نخستین مداح قلعه دولت‌آباد بودهاست که همیشه در پرچم دار این مکتب بوده است و ما بچه ها هم پیرو او بوده ایم.

 

شاگردان عمو خسرو، راه استاد را ادامه داده اند

عموخسرو می‌گوید: خانواده‌ها بچه‌هایشان را به من می‌سپارند تا در این محل تعزیه آموزش ببینند ودو گروه تعزیه‌خوان هیئت‌های «حضرت علی‌اکبر»(ع) و هیئت «حضرت زهرا»(س) که در شهرستان ری فعالیت می‌کنند همگی از شاگردانقدیمی من هستند که خوشبختانه حق شاگردی را خوب ادا کرده‌اند.

 

ثبت ملی تعزیه به عنوان یک اثر معنوی

تعزیه یا شبیه‌خوانی، نوعی نمایش مذهبی و سنتی ایرانی شیعی است کهشهادت امام حسین (ع) و مصائب اهل‌بیت را به تصویر می کشد، واژه «تعزیه یا تعزیت» در اصل به معنای توصیه به صبر کردن، تسلّی دادن به بازماندگان است.

تعزیه هنری آیینی است که این هنر در سال 1387به‌عنوان اثر معنوی در کشور به ثبت رسید و«خسرو شمر» به عنوان یکی از نام آوران عرصه تعزیه در سالن اجلاس سران و در پیش چشمان بسیاری از هنرمندان و مسئولان کشوری هنر تعزیه را به نمایش گذاشت وپرچم ری را به عنوان یکی از خاستگاه های تعزیه ایران به اهتزاز درآورد.«فرخ‌رو» تاکنون بیش از 15 لوح تقدیر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شورای اسلامی شهر تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مسئولان و سازمان‌های مختلف دریافت کرده‌ است.

 

اما حسن ختام تعزیه
«خسرو شمر» با اجرای تعزیه وبه تصویر کشیدن واقعه عاشورا علاوه بر اجر مذهبی هنرنمایش آیینی تعزیه را نیز احیا داشته و نام وی به عنوان یکی از عناصر اصلی هنر تعزیه برای همیشه در ذهن تاریخ ایران باقی خواهد ماندکه حمایت، تقدیر و تجلیل از این مرد بزرگ به عنوان یکی ازصدها میراث معنوی ری باید در اولویت برنامه های متولیان هنر و فرهنگ شهرستان ری باشد.